Япон маягийн улс төр

 2014 оны 11 сарын 18-нд Япон Улсын ерөнхий сайд Абэ Шинзогийн хэвлэлийн бага хурал болсныг та бүхэн мэднэ.

“Гадаад орнуудад хийсэн айлчлал, Олон улсын байгууллагуудын уулзалт хурлаас эх орондоо буцаж ирээд Абэ Шинзо хоёр танхимт парламентынхаа Төлөөлөгчдийн танхимыг тараахаар шийдсэнээ зарлаж байна.

 Японы ерөнхий сайд парламентаа тараах эрхтэй, өөрийнх нь явуулж буй бодлогод бүрэн дэмжлэг байхгүй байвал парламентаа тараачихна, шинээр сонгууль явуулна, ингэж ард түмэн өөрийнх нь бодлогыг дэмжиж байгаа эсэхийг шалгана. Өөрийнх нь зөв байвал ард түмэн түүний талд ялалтыг өгнө. Эрсдэлтэй алхам бөгөөд өөртөө итгэлтэй хүний хийх ажил. Абэ Шинзо өөртөө их итгэлтэй байна. “Хэрвээ энэ сонгуульд эрх баригч эвсэл ялалт байгуулахгүй бол “би огцорно” хэмээн чанга хэлж байна” гэж Япон судлаач Төмөрбаатар гуай өөрийн фейсбүүк хуудаснаа бичжээ.

Мартагдсан тал

 “Bye Mongolia, Hi Darkhan”. Онигоо ч гэх юм уу, болсон явдал ч юм болов уу хэлж мэдэхгүй л юм. Хэн нэгэн Улаанбаатар хотоос гарахдаа “баяртай Монгол минь” гэж хэлээд, Дарханд очоод “сайн байна уу” гэж мэндэлж. Монгол улс ерөөсөө Улаанбаатар болоод, Улаанбаатараас бусад орон нутаг харь улсынх болоо юу даа гэж хэлэх гэсэн санаатай хөөрхөн богино сарказм ч байж болох л юм.

 Монголын хүн амын бараг л тал хувь буюу 1,372,000 хүн Улаанбаатар хотод аж төрж байна. Манай улсын хүн амын тоог харах гээд Үндэсний статистикийн хороогоор шагайтал “Монгол Улсын хүн ам удахгүй 3 сая болох гэж байгаатай холбоотой тооцооллын ажил хийгдэж байгаа тул хүн амын цагийг түр хугацаагаар хаав.” гэж байлаа. Тэгэхлээр 1,400,000 хүн бараг л хүн амын тал гэхэд алдсан тоо биш болно. Өнөөдөр хөдөөнийхөн болон далан зургаа гэдэг хүмүүс ерөөсөө бүх юмны буруутан болж дууслаа.

Ерөнхийлөгч Японд

 Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж 2014 оны 7-р сарын 21-нээс 24-ний хооронд Япон Улсад ажлын айлчлал хийлээ.

 Бидний мэдэж байгаа хүрээ л энэ. Гэвч айлчлалын эргэн тойронд үнэхээр юу болоод өнгөрсөн юм бол? 

 Аливаа дээд хэмжээний уулзалт улс төрийн зорилго агуулдаг нь гарцаагүй зүйл. Айлчлал эхэндээ Хойд Солонгост хулгайлагдсан Япон иргэдийн асуудлаар ярилцана гэж олонд тархсан нь манайхны бухимдлыг хүргэж олон нийт, тэр дундаа жиргээгээр нэг яриа болсон билээ. Японы хувьд 1977 оноос хойш нийт 17 иргэнээ Хойд Солонгост хулгайлагдсан гэж үздэг. Өнөөдрийг болтол яагаад хулгайлагдсан гэдэг нь тодорхой бус байдаг ч хэд хэдэн таамаг бий. Өмнөд Солонгост  Япон хүмүүсийг тагнуул болгох, мөн Япон хэл, шинжлэх ухааны ололт, соёлын ололтыг Япон хүнээр заалгах, Япон хэл сурч Японд тагнуул илгээх зэрэг явуулга Хойд Солонгост байсан болов уу гэж үздэг. 1977 оноос хойш анх удаа 2002 онд Хойд Солонгос “хулгайлсан” гэдгээ хүлээн зөвшөөрснөөр Япончууд иргэдээ буцаан авах чармайлтыг бүр ч эрчимтэйгээр гаргаж эхэлсэн. Ерөнхий оршлын хувьд сөхөхөд ийм. 

Тарган уу, Туранхай юу гол биш.

Тайвшир, рационал сэтгье

 Зургаадугаар сар улс төрийн хүрээнд жинхэнэ утгаараа чимээ шуугиантай, яриа хөөрөөтэй, “маргаантай” сар болж байна. Юу болоод байгааг ойлгомжтой тайлбарлаад хэн нь, аль нь буруу бас юу нь зөв зүйтэй вэ гэдгийг ялгаж салгах цэгцтэй, зөв логик гаргалгааг залуус бид хийх шаардлагатай. Хэн нэгний хэдхэн үгийг дагаад зоргоор дарвиж болохгүй.

 Үндсэндээ бол “төмөр зам”-тай холбоотойгоор хаанаас ямар шуугиан эхэлсэн бэ гэвэл Го.Бадарч гуайн найруулсан Б.Батзориг гуай түүхийн талаас бичиж, Х.Баттулга гишүүн ерөнхий зохиолыг нь бичсэн “Зуун Чухал Сэдэв - Тусгаар тогтнол” нэвтрүүлгээс эхтэй. Үүний дараагаар “масс” хоёр талд шууд хуваагдсан. Нэг талд ийм утгагүй, балай нэвтрүүлэг хийж ард түмэн хагаралдууллаа гэж дургүйцсэн хэсэг бүлэг, нөгөөтэйгүүр муусайн Хятадууд, үндэсний аюулгүй байдал минь гэж уулга алдсан нэг хэсэг. Мөн нөгөө талд нарийн ч бай бүдүүн ч бай ялгаагүй дээ гэсээр холоос ажиглаж суугаа хэсэг бүлэг цөөнх ч бий.

Улс төржсөн эдийн засаг

 Эдийн засаг ч бай, улс төр ч, би чи бид өрөөлийн хийх ажлыг хийж байгаа нэрээр бусниулах булингартуулах гай төвөг болох гэдэг нь өнөөдөр бидэнд ямар их асуудал тарьж байна вэ? Аягатай сайхан халуун цай уугаад сууж байхад өөрийнхөө урдаа буй цайгаа хөргөж хаячихаад миний халуун цайг уух гээд байдагтай төстэй хэрэг л дээ. Манай улс төр хэрхэн зах зээлд эмх замбараагүй хутгалдаж, чөлөөт гэгдэх өнөөх эдийн засаг маань хэрхэн улс төржөөд байгааг ялгаж салгах хэрэг аль аль талдаа бий болж. Бидний нийгмийн хэлбэр хэв шинж гурван том сектор буюу бүтцээс бүрддэг. Төр, хувийн хэвшил, иргэний нийгэм. Гурвуул өөр өөрийн зорилготой, уялдаа холбоотой, бие биедээ хяналт тавьж, бие биенийхээ болоогүйг болгож, нөхөж, оёж “Дэм дэмэндээ, дээс эрчиндээ” гээд эргэлдэх учиртай.

Иргэний нийгмийн философийн түүх ③

　Иргэний нийгмийн филофосийн түүхийн үргэлжлэлд Jean Jack Russo, Thomas Hobbes, David Hume, Adam Ferguson, John Locke нарын дэвшүүлсэн, өнөөгийн нийгмийн үндэс суурь тавигдахад гол нөлөөг үзүүлсэн гэж хэлж болох эдгээр хүмүүсийн Иргэний нийгмийн талаарх үзэл санааг юун түрүүнд тайлбарлана. Түүний дараагаар Төрийн бус байгуулга (ТББ), Ашгийн бус байгуулга (АББ), мөн түүнчлэн Нийтийн эрх ашиг буюу Public Profit (Public Good) гэсэн өнөөдөр манай нийгэмд тодорхой зүг чигээ олоогүй хөдөлгөөн нөхцөл байдалд онол шинжлэх ухааны талаас дүгнэлт хийн эргэлзээ эргэцүүлэл таамаг “хамтдаа” дэвшүүлэх нь бичиж буй миний туйлын зорилго болох юм.

　

　Дээр дурдсан хүмүүсийн нэрсийг ахлах сургуулийн нийгмийн сурах бичигт түлхүү хэрэглэгддэг Д.Буян гуайн “Нийгмийн тухай мэдлэг” (2011) номноос дуулсан биз ээ. Яг үнэндээ тэр ойлголтыг тухайн үед ахлах сургуулийн сурагч бидэнд арай л ахдсан байсан санагдах юм. Одоо л нэг зах цухаас нь ойлгох гэж хуйхаа маажиж байгаа надад тэгж бодогдох юм.

“Promētheus*-н занга”

 Асахи сонинд “Promētheus*-н занга” гэх гарчигтай цуврал нийтлэл гардаг. 2014 оны 2 сарын 11-с Монголд булах цөмийн хаягдал, ураны уурхайн эргэн тойрон дахь шуум, баримтад тулгуурлан мэдээ гаргаж эхэлсэн байна. Асахи сонин нь Япон дахь гурван том сонины газрын нэг бөгөөд зүүний талын үзэл баримтлалтай нийтлэл гаргадаг. Энэ удаагийн нийтлэлд би өөрийн хувийн үзэл бодлыг огт оруулахгүйгээр сонины орчуулга хийх болно.

 “Цөмийн цахилгаан станц гэдэг жорлонгүй харш лугаа адил” цемийн хаягдал хогийг хааш хэрхэн шийдэх нь бүрхэг.

Сүүлийн бүтэн өдөр АНУлсад

 Өнөөдөр Бостонд өнгөрүүлж байгаа сүүлийн бүтэн өдөр минь. Аавын найз ахынд бүтэн өдөржингөө сайхан амарч байна. Ах маань энд гэр бүлийн хамт байдаг. Аавын маань багын найз юм билээ. Олон жил энд хувийн бизнес эрхэлэн байгааг нь дуулаад бахархаж байлаа. Энд ирээд л мэдсэн нь сонин гоё тохиол юм шүү. Ах коофийнд их дуртай байдаг нь яасан сайхан хэрэг вэ, би коофий ханаталаа ууж чадна. Ер нь коофий уухаар л их сайхан бичих урам сэдэл ороод явчихдаг хачин жигтэй гэдэг нь. 

 Өнгөрсөн долоо хоногт Ниагарагийн хүрхрээг очиж үзлээ, тэрний өмнөх долоо хоногт нь Нью-Иорк болон, Питсбургт очоод ирлээ. Энэ сонин сайхан болоод, сүүлийн өдрөө энэ эрх чөлөөний орон гэх Америкийн талаарх нэг хураангуй бодлоо базахаар сараачин сууна. 

Иргэний нийгмийн филосфийн түүх ②

 Иргэний нийгмийн филосфийн түүх, олон сэтгэгчдийн үзэл, дэвшүүлсэн санааг ярьхаас өмнө http://www.smasjp.com/archives/2159 уг холбоост нийтэлсний дагуу өнөөгийн ойлголтын талаар үндсэн ойлголтыг өгсөн билээ.

Соёлын ойлголт

  Шууд асуудал хөндөж эхлэхээс урьдаж нийгмийн ойлголт, нийгмийг илэрхийлэгч соёл, түүнд оролцогч иргэний тодорхойлолтыг онолын түвшинд “аль болох” зөвөөр тодорхойлж, түүнийг зөвөөр ойлгох нь чухал юм хэмээн бодсон тул өнөөдрөөс эхлэн цувралаар онолын ойлголтын задлалыг өөрийн ойлголтоор энгийнээр, ойрхон зуурын судалгаагаар гаргаж явахыг хичээе гэж бодлоо.

Иргэний нийгэм "Societas Civils" ①

 Өнөөдөр бидний дунд иргэний эрх үүрэг, иргэний нийгэм буюу "иргэн" болоод "нийгэм" гэх эдгээр үгс амнаас ам дамжин урсах атал ер нь яг ямар утгатай үг болох, иргэний нийгмийн "шинжлэх ухаан" хэзээ хаана үүссэн талаар төдийлөн бүрэн дүүрэн ойлголттой байдаг гэж санагддаггүй билээ. Ямар философийн суурь ойлголтон дээр өнөөдрийн нийгэм тогтож байгааг олж харах нь Монголын нийгэмд иргэн нь болж амьдарч буй бидэнд тулгамдаж буй асуудлын шийдэл нь харагдаж юуны магад гэж бодлоо.

Нэг мэдсэн чинь Америкт...

(ер нь жоохон урт болчихсон шүү)

 Ирээд нэг мэдтэл овоо удчихаж. Энд байх хугацааныхаа талаас илүүг өнгөрүүлжээ.  Болоогтоо шинэ юм бичнэ дээ гэж залхуурч явсаар овоо цаг ч өнгөрчихөж. Юу юу болоод өнгөрсөнийг мартсан байхыг бодоход энэ тархины түр хадгалах ой санамжийн багтаамж тун бага бололтой. Гэхдээ гүн хадгалагдан үлдсэн хэдэн юм байна аа. 

 Би ирээд аль болох гэрт ангайгаад хэвтээд байлгүй, гадуур зугаалж богинохон энэ хугацаандаа юм үзэж нүдээ тайлахыг хичээж байна. Тэгээд хэд хэдэн үзсэн юмнаасаа хуваалцая. 

Эрх чөлөө ч юм уу, эрх дур ч юм уу

 Би энэ АНУ-д ирээд яагаад ч юм бүх л юм байдаг л юм шиг, аль эсвэл мэддэг ч юм шиг аль эсвэл юу ч гэмээр юм анх ирээд догдлоод алмайрах юм ховор нэг тийм жирийн мэдрэмж төрсөн хэвээр. Гэхдээ энд маш сонирхолтой зүйл олон байна. Юу гэхээр би ёстой "төрөл" бүрийн хүнтэй уулзаж үзлээ. Манай ангид энэ дэлхийн хаана өнцөг булан байна тэр өнцөг булан бүрээс хар шар цагаан бор улаан арьстанууд цугларчээ.

First Day in MA, USA

Шууд л тэ англиар бичээд эхэлдэг юм билүү гэж бодсоноо болилоо. хэхэ. Өчигдөр орой Нью-Иоркийн цагаар Бостонд ирлээ. Ирэх хүртлээ нийт 17 цагийг онгоцонд 6 цагийг автуусанд 3 цаг Осакад онгоцоо хүлээж 2 цагийг Сан паранцискод онгоцоо сольж  1 цагийг галт тэргэнд гэхээр гэрээсээ гараад 30 орчим цаг ирэх хүртлээ зарцуулжээ хөөрхий. Ямар ч байсан аймар ядарсан. Ер нь хүмүүсээ урт цагаар онгоцонд явах бол жоохон бэлтгэлтэй баймаар юм билээ, жишээ нь тавчиктай ч юм уу явбал бас их зүгээр.